Όταν η επιστήμη στρέφει την προσοχή της στο συναίσθημα


Το παρακάτω άρθρο είναι μετάφραση του άρθρου του Sir Ken Robinson για τη Huffington Post.
Ο τίτλος του πρωτότυπου άρθρου είναι "As Science Turns Its Attention To Feeling".
 
Μετάφραση άρθρου: Ελένη Γαρυφαλάκη | Translated by: Eleni Garifalaki  
Η επιστήμη αρχίζει να ανακαλύπτει αυτό που οι καλλιτέχνες έχουν καταλάβει εδώ και καιρό: ότι το να καλλιεργήσουμε τα συναισθήματά μας είναι εξαιρετικά σημαντικό για την ποιότητα της ζωής μας και ότι η νόηση και το συναίσθημα συνδέονται άρρηκτα.

Επιστήμη και λογική σκέψη  

Για τα περασμένα 300 χρόνια η κυρίαρχη άποψη στη δυτική κουλτούρα ήταν ότι η νοημοσύνη έχει να κάνει κυρίως με συγκεκριμένα είδη της λογικής σκέψης. Αυτή η άποψη διαδόθηκε στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και καθιέρωσε την επιστήμη και μια συγκεκριμένη μορφή λογικής σκέψης ως τις βασικές πηγές της διανοητικής εξουσίας. Τα επιτεύγματα αυτής της διαδεδομένης πλέον άποψης είναι θεαματικά, συμπεριλαμβάνοντας την εκρηκτική ανάπτυξη της τεχνολογίας και την απίστευτη πρόοδο στην ιατρική, στις επικοινωνίες και στην κατανόηση που έχουμε για το σύμπαν.

Η επιστήμη έχει μετατρέψει την ανθρώπινη ζωή σε αυτό που ονομάζουμε, σύμφωνα με το γεωλογικό χρόνο, το "χτύπημα ενός φτερού". Έχει επιφέρει, φυσικά, πολλά οφέλη. Έχει, όμως, και ένα αντίστοιχα υψηλό τίμημα. Ανάμεσα σ' αυτά τα δύο βρίσκεται η εξορία του συναισθήματος: στην ίδια την επιστήμη, στον πολιτισμό γενικότερα και, ειδικότερα, στην εκπαίδευση. Για τους υποστηρικτές της καθαρής λογικής και της αντικειμενικής σκέψης, τα συναισθήματα μπερδεύουν και παραπλανούν. Επιπλέον, τα συναισθήματα είχαν αρνητική έννοια στην ψυχολογία και στην ψυχιατρική, δύο επιστήμες που ασχολούνται με την ανθρώπινη συμπεριφορά και τα κίνητρα. Αξίζει να αναφερθεί ότι η ιστορία και των δυο αυτών επιστημών αναφέρεται συγκεκριμένα σε αρνητικά συναισθήματα, σε συναισθηματικές διαταραχές και σε ψυχικές ασθένειες.

Σκέψη και συναίσθημα

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπάρχουν αρκετά απ' αυτά τα αρνητικά συναισθήματα και στις δύο επιστήμες. Ένας από τους λόγους που υπάρχουν είναι το χάσμα που έχει ανοίξει ο πολιτισμός μας μεταξύ σκέψης και συναισθήματος. Τα κοινωνικά και οικονομικά κόστη που επιφέρει κάτι τέτοιο είναι αναρίθμητα. Στη μια πλευρά του φάσματος υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων που έχουν εδώ και χρόνια παρατήσει κάθε προσπάθεια για εργασία ή για εκπαίδευση, καθώς το βρίσκουν άσκοπο και ότι δεν προσφέρει και τίποτα σπουδαίο. Στο άλλο άκρο βρίσκονται θεαματικά ποσοστά ανθρώπων που είναι εθισμένοι στο ποτό, στο κάπνισμα ή στα ναρκωτικά, αφού μ' αυτό τον τρόπο τονώνουν ή καταστέλλουν τα συναισθήματά τους.

Το Κίνημα της Θετικής Ψυχολογίας

Παρατηρείται, βέβαια, μια στροφή στο καθεστώς των συναισθημάτων, στην ίδια την επιστήμη και στην ευρύτερη κοινωνία. Το κίνημα της Θετικής Ψυχολογίας (Positive Psychology), στο οποίο πρωτοστατούν οι Martin Seligman, Dan Gilbert, Sonja Lyubomirsky και άλλοι, είναι ένα σημαντικό κομμάτι αυτής της στροφής.

Ο George E. Vaillant είναι ένας ψυχαναλυτής και ερευνητής ψυχίατρος στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Στο έργο του "Spiritual Evolution" ("Πνευματική Εξέλιξη"), ξεκινά μια σταθερή υπεράσπιση των συναισθημάτων και του ρόλου τους στην ανθρώπινη ευημερία. Υπάρχει μια αξιοσημείωτη διαφορά μεταξύ αρνητικών και θετικών συναισθημάτων. Τα αρνητικά συναισθήματα περιλαμβάνουν την ντροπή, το μίσος, την οργή, την ενοχή, το φόβο και την περιφρόνηση. Τα θετικά συναισθήματα περιλαμβάνουν τη χαρά, την αγάπη, τη συμπόνια, την ελπίδα, την ευτυχία, τη συγχώρεση, το θαυμασμό, την ευγνωμοσύνη και τον ενθουσιασμό. Ο Vaillant αναφέρει ότι η σύγχρονη επιστήμη αρχίζει να αποδέχεται τη σημασία των αισθημάτων, ακόμα κι αν η τάση σε μερικούς κύκλους συνεχίζει να επικεντρώνεται στα αρνητικά. Σημειώνει ότι το 2004, το κορυφαίο αμερικανικό έργο "The Comprehensive Textbook of Psychiatry" ("Το Περιεκτικό Εγχειρίδιο Της Ψυχιατρικής"), έκτασης μισού εκατομμυρίου γραμμών, "αφιερώνει 100 με 600 γραμμές για καθένα από τα συναισθήματα της ντροπής, της ενοχής, της τρομοκρατίας, της οργής, του μίσους και της αμαρτίας, χιλιάδες γραμμές στη θλίψη και στο άγχος, αλλά μόλις πέντε γραμμές στην ελπίδα, μία γραμμή στη χαρά και ούτε μία γραμμή στην πίστη, τη συμπόνια και τη συγχώρεση".

Ο Vaillant υποστηρίζει ότι τα αρνητικά συναισθήματα ξεκινούν από τα πρωταρχικά μέρη του ανθρώπινου εγκεφάλου και είναι αφιερωμένα στην ατομική επιβίωση. Τα θετικά συναισθήματα εξελίχθηκαν αργότερα και είναι εκείνα που μας δένουν μεταξύ μας: "Τα θετικά συναισθήματα είναι πιο επεκτατικά και μας βοηθούν να αναπτυχθούμε και να δημιουργήσουμε. Διευρύνουν την ανεκτικότητά μας, επεκτείνουν τον ηθικό μας προσανατολισμό και ενισχύουν τη δημιουργικότητά μας... Πειράματα που έχουν πραγματοποιηθεί δείχνουν ότι, ενώ τα αρνητικά συναισθήματα μειώνουν την προσοχή... τα θετικά συναισθήματα και, ιδιαίτερα η χαρά, χαρίζουν στα νοητικά σχήματα και στον τρόπο σκέψης μας περισσότερη ευελιξία, δημιουργικότητα, ολοκλήρωση και αποτελεσματικότητα".

Για 35 χρόνια, ο Vaillant διευθύνει τη μελέτη του Χάρβαρντ σχετικά με την ανάπτυξη του ενήλικα (Harvard Study of Adult Development). "Τα πρώτα 30 χρόνια που καθοδηγούσα την έρευνα", αναφέρει, "έμαθα ότι τα θετικά συναισθήματα ήταν στενά συνδεδεμένα με την πνευματική υγεία".

Ένας από τους στόχους της Θετικής Ψυχολογίας (Positive Psychology) είναι να προωθήσει μια ευρύτερη αίσθηση της γνώσης και της συναίσθησης: να προχωράς, δηλαδή, πέρα από την καθημερινή φλυαρία του μυαλού και τις ατέλειωτες καθημερινές εργασίες και ανησυχίες που συχνά το απασχολούν, σε μια βαθύτερη αίσθηση της ίδιας σου της ύπαρξης και του αυτοσκοπού σου.

Πηγή φωτογραφίας: psyccritiquesblog.apa.org 

Mindfulness = Η αίσθηση της γνώσης και της συναίσθησης 

Στο βιβλίο "Fully Present: the Science, Art and Practice of Mindfulness" ("Απολύτως Παρών: Η Επιστήμη, η Τέχνη και η Πρακτική Εφαρμογή της Γνώσης και της Συναίσθησης"), οι Susan Smalley και Diana Winston δείχνουν ότι τα οφέλη της πρακτικής εφαρμογής της γνώσης και της συναίσθησης, συμπεριλαμβάνουν τη μείωση του άγχους, τη μείωση του χρόνιου σωματικού πόνου, την τόνωση του ανοσοποιητικού συστήματος, την αντιμετώπιση επώδυνων γεγονότων, τη διαχείριση αρνητικών συναισθημάτων, την ενίσχυση θετικών συναισθημάτων, τη βελτίωση της αυτοσυγκέντρωσης, τη βελτίωση των σχέσεων, τη μείωση συμπεριφορών εξάρτησης, την ενίσχυση της απόδοσης στην εργασία, την άθληση και την εκπαίδευση και την τόνωση της δημιουργικότητας. Αυτή είναι μια λίστα με πράγματα που οφείλουμε όλοι να κάνουμε.

Το να έχεις επίγνωση της γνώσης και της συναίσθησης δε σημαίνει ότι πιστεύεις το αδύνατο και ξεχειλίζεις από αισιοδοξία. Μαθαίνοντας να ζεις προσεκτικά, λένε και οι Smalley και Winston, "δε σημαίνει να ζεις στον τέλειο κόσμο, αλλά να ζεις μια πλήρη και ικανοποιητική ζωή σε έναν κόσμο, όπου προσφέρονται και οι προκλήσεις, αλλά και η χαρά". Αν και τέτοιου είδους επίγνωση δεν αφαιρεί τα "πάνω" και τα "κάτω" της ζωής, αναφέρουν ότι "αλλάζει το πώς σε επηρεάζουν εμπειρίες, όπως μια απόλυση, ένα διαζύγιο, δυσκολίες στο σπίτι ή στο σχολείο, γεννήσεις, γάμοι, αρρώστιες, ο θάνατος, καθώς και το πώς εσύ επιδράς πάνω στην εμπειρία... Με άλλα λόγια, η επίγνωση της γνώσης και της συναίσθησής σου αλλάζει τη σχέση σου με τη ζωή".

Το να έχεις επίγνωση της γνώσης και της συναίσθησης αναζωογονεί, επίσης, τη σχέση μεταξύ σκέψης και συναισθήματος. Ένα από τα συνακόλουθα της ανάπτυξης της επιστήμης ήταν και ένα σχίσμα μεταξύ των τεχνών και των επιστημών. Οι επιστήμες θεωρούνται ότι υπηρετούν την αλήθεια και την αντικειμενικότητα, ενώ οι τέχνες τα συναισθήματα και τη δημιουργικότητα. Κανένα από τα δύο αυτά στερεότυπα δεν αληθεύει. Μπορεί να υπάρχει σοβαρή αντικειμενικότητα στις τέχνες και μεγάλη δημιουργικότητα στην επιστήμη: και, φυσικά, βαθιά αλήθεια και συναισθήματα και στα δύο.

Καθώς η επιστήμη στρέφει την προσοχή της στο συναίσθημα, μπορεί να ανακαλύψει εκ νέου το κοινό έδαφος που μοιράζεται με τις τέχνες και τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Πάνω σ' αυτό το κοινό έδαφος θα μπορούσε να αποκατασταθεί η ισορροπία στη ζωή μας και να δημιουργηθούν νέες προσεγγίσεις στην εκπαίδευση και στην εργασία που θα τη θρέψει και θα τη συντηρήσει.


Άδεια Creative Commons
Το έργο με τίτλο "Όταν η επιστήμη στρέφει την προσοχή της στο συναίσθημα" από τη δημιουργό Ελένη Γαρυφαλάκη διατίθεται με την άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 3.0 Μη εισαγόμενο .
Βασισμένο σε έργο στο kalosagogos.blogspot.com.

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Δυσορθογραφία: Συμφωνικά συμπλέγματα

Κάνοντας δουλειές του σπιτιού με παιδιά

BookBox: Advent Calendar Χριστουγεννιάτικων Βιβλίων